مفصل ران یا مفصل هیپ یک مفصل سینوویال از نوع گوی و کاسه‌ای است که از قرارگرفتن سر استخوان ران در داخل حفره استابولوم استخوان هیپ ایجاد می‌گردد.

قسمت گوی یا توپی آن، سر استخوان ران است و قسمت کاسه آن قسمتی از استخوان لگن می باشد که به آن حفره استابولوم Acetabulum می گویند.

سر استخوان ران (فمور) به شکل یک کره گرد و مدور بوده و کاملا در درون حفره استابولوم که به شکل یک کاسه گود است احاطه می شود.

این مفصل بزرگترین مفصل بدن پس از مفصل زانو است و از ویژگی‌های مهم آن، داشتن ثبات و تحرک توأم است. مفصل ران در انتقال وزن بدن از کمربند لگنی به اندام‌های تحتانی نقش دارد.

عواملی که در ایجاد ثبات و استحکام این مفصل نقش دارند شامل موارد زیر است:

• عمیق بودن حفره استابولار (حقه‌ای)
• وجود رباط‌های قوی در اطراف مفصل ران
• وسعت و استحکام کپسول مفصلی
• زوایه طبیعی گردن استخوان ران با تنه فمور

حرکات مفصل ران در سه صفحه آناتومیکی عبارتنداز:

• خم شدن - باز شدن (فلکسیون - اکستانسیون) در صفحه ساژیتال
• دور شدن - نزدیک شدن (ابداکسیون-اداکسیون) در صفحه فرونتال (کرونال)
• چرخش داخلی - چرخش خارجی (اینترنال روتیشن - اکسترنال روتیشن) در صفحه عرضی (افقی)

میزان حداکثر دامنه حرکتی طبیعی مفصل ران در جهات مختلف:

• خم شدن: 130 درجه
• باز شدن: 20-15 درجه
• دور شدن: 45 درجه
• نزدیک شدن: 30 درجه
• چرخش به داخل: 40 -35 درجه
• چرخش به خارج: 45-40 درجه

در اطراف مفصل ران عضلاتی قرار گرفته اند که وظیفه عمده آنها حرکت دادن استخوان های اطراف آن یعنی حرکت دادن لگن و ران است. البته عضلات در اطراف هر مفصل نقش پایدار کننده آن مفصل را هم ایفا میکنند.

دسته عضلانی مهمی که در اطراف مفصل ران یا هیپ وجود دارند عضلات گلوتئال و چهارسر ران و همسترینگ و عضلات کشاله ران و عضله ایلیوپسوال و عضلات چرخاننده هستند.

تعویض مفصل ران عمل جراحی ارتوپدی است که به وسیله آن مفصل ران آسیب دیده و تخریب شده با مفصل مصنوعی جایگزین می‌گردد. این عمل جراحی به منظور کاهش درد و بهبود فعالیت بیمار انجام می‌شود.

بسته به وسعت و محل تخریب مفصل، سه نوع تعویض انجام می‌شود:

• تعویض کامل مفصل: در این نوع عمل هم قسمت حفره لگنی و هم سر استخوان ران برداشته و جایگزین می‌شوند.
• تعویض نیم مفصل: در این حالت فقط قسمت سر استخوان ران که خراب یا شکسته است تعویض می‌شود.
• تعویض سطوح مفصلی: در این عمل فقط قسمت سطحی مفصلی برداشته می‌شود و بقیه قسمت‌های آن باقی می‌ماند.

هرگاه مفصل ران دچار تخریب شود و حرکات مفصل محدود و دردناک گردد، آن مفصل قادر به انجام فعالیت طبیعی خود نشده و بیمار ناتوان می‌گردد. با پیشرفت روش‌های جراحی، محدودیتی از نظر سن و وزن بیمار برای عمل جراحی وجود ندارد.

عواملی که باعث تخریب مفصل می‌شود عبارتند از:

• آرتروز مفصلی.
• انواع بیماری‌های رماتیسمی بخصوص آرتریت روماتوئید.
• عوارض عفونت‌های مفصلی.
• عوارض شکستگی‌های داخل مفصل.
• عارضه نکروز سر استخوان ران.
• عارضه بیماری‌های مادرزادی مفصل ران.

همانطور که مفصل طبیعی انسان عمر ابدی ندارد مفصل مصنوعی لگن هم همینطور است. این مفاصل مصنوعی ممکن است بعد از مدتی در داخل استخوان شل شوند، دچار خوردگی شوند و یا ممکن است استخوان بدن در اطراف آنها خورده شود.

در غالب افراد عمل شده، مفصل مصنوعی لگن تا آخر عمر وی کار کرده و عمل جراحی تعویض مفصل لگن فقط یک بار در تمام طول عمر وی انجام می گردد.

البته در بعضی بیماران ممکن است به عللی نیاز باشد تا مفصل مصنوعی یک بار دیگر و یا حتی بیش از یک بار تعویض گردد.

مفاصل مصنوعی لگن در صورتیکه به درستی کارگذاشته شوند معمولا بیش از ۲۵-۲۰ سال عمر می کنند ولی این مدت میتواند بیشتر و یا گاهی کمتر از این هم بشود.

 

آرتروز بیماری مفصلی است که ابتدا غضروف مفصل را درگیر می‌نماید. غضروف بافتی لغزنده است که انتهای استخوان‌ها را در یک مفصل می‌پوشاند.

در بیماری آرتروز غضروف‌ها نازک شده و به‌ تدریج در برخی نواحی از بین می‌رود که باعث می‌شود استخوان‌های زیر غضروف ها به همدیگر ساییده شوند. نهایتاً درد، التهاب و کاهش حرکت در مفصل به وجود آید. به مرور زمان مفصل شکل طبیعی خودش را از دست می‌دهد و زوائدی استخوانی در لبه‌های آن ایجاد می‌گردد که خود باعث درد و ناراحتی بیشتر می‌شود. برعکس سایر التهاب‌های مفصلی مانند روماتیسم مفصلی، آرتروز تنها مفاصل را درگیر می‌نماید و به سایر اندام‌ها کاری ندارد.

آرتروز در خانم‌ها بیشتر از آقایان بروز می‌کند ولی دلیل آن هنوز به درستی مشخص نشده است.

استئوآرتریت یا آرتروز یکی از شایعترین علل درد اندام در انسان ها است و ممکن است زمینه خانوادگی داشته باشد. یکی از مفاصل مستعد آرتروز مفصل ران یا هیپ است که ممکن است به علت نیروها و فشارهای زیادی باشد که به این مفصل وارد می شود.

در این وضعیت حرکت مفصل بطور طاقت فرسایی دردناک بوده و توانایی خم و راست شدن ران و یا چرخش ران بشدت کم می شود.

بیمار برای کاهش شدت درد مجبور می شود اندامش را کمتر حرکت بدهد و کمتر راه برود و همین امر موجب می شود بتدریج عضلات اطراف ران و باسن ضعیف شده که نتیجه آن ایجاد لنگش در حین راه رفتن است

در موارد پیشرفته آرترزو لگن، ممکن است طول اندام تحتانی کاهش یابد.

روند استئوآرتریت یا آرتروز لگن قابل برگشت نیست ولی می توان تا حدی مانع از پیشرفت آن شد. به بیان دیگر وقتی یک مفصل سائیده شده است به وضعیت قبلی خود برنمی گردد.

مهمترین عللی که موجب بروز آرتروز لگن میشوند عبارتند از:

- دیسپلازی مفصل ران
- ایمپینجمنت
- نکروز یا سیاه شدن سر استخوان ران
- بد جوش خوردن شکستگی های استابولوم یا سر استخوان ران
- آسیب به غضروف مفصل ران بدنبال ضربات شدید
- عفونت مفصل ران